การวิจัยเรื่องนี้มีวัตถุประสงค์ (1) เพื่อศึกษาสภาพแหล่งท่องเที่ยวที่เกี่ยวข้องกับพญานาคและสภาพการสื่อสารเนื้อหาเกี่ยวกับพญานาค (2) เพื่อสร้างเส้นทางการท่องเที่ยวตามรอยความเชื่อเรื่องพญานาค “เส้นทางนาคาวิถี” (3) เพื่อสร้างตราสินค้าเส้นทางการท่องเที่ยวตามรอยความเชื่อเรื่องพญานาค “เส้นทางนาคาวิถี” เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ โดยใช้วิธีวิทยาแบบพหุวิธี กล่าวคือ ผู้วิจัย รวบรวมข้อมูลโดยใช้เทคนิคการตรวจสอบข้อมูลแบบสามเส้า โดยรวบรวมข้อมูลจาก 3 แหล่ง ดังนี้ (1) การรวบรวมข้อมูลจากเอกสาร กลุ่มตัวอย่างคือเอกสารที่เกี่ยวข้องกับพญานาค รวมจำนวนกลุ่มตัวอย่างทั้งสิ้น 91 เอกสาร (2) การรวบรวมข้อมูลจากการสัมภาษณ์เชิงลึก กลุ่มตัวอย่างคือ ผู้มีส่วนเกี่ยวข้องกับการสื่อสารเนื้อหาเกี่ยวกับพญานาคในเส้นทางนาคาวิถี รวมจำนวนกลุ่มตัวอย่างทั้งสิ้น 23 คน (3) การรวบรวมข้อมูลจากการสังเกตแบบไม่มีส่วนร่วม กลุ่มตัวอย่างคือ แหล่งท่องเที่ยวที่เกี่ยวข้องกับพญานาคในเส้นทางนาคาวิถีรวมจำนวนกลุ่มตัวอย่างทั้งสิ้น 138 แห่ง ผลการศึกษาพบแหล่งท่องเที่ยวที่เกี่ยวข้องกับพญานาคและผ่านเกณฑ์ประเมินคุณภาพแหล่งท่องเที่ยวจำนวน 99 แห่ง สามารถนำเสนอเส้นทางการท่องเที่ยวโดยใช้วิธีการจัดกลุ่มแหล่งท่องเที่ยวได้ทั้งสิ้น 9 เส้นทาง (ฉาก) ได้แก่ ฉากที่ 1 “อาศิรกังวาน” ฉากที่ 2 “ศาสนคาร” ฉากที่ 3 “ธรณีสัณฐาน” ฉากที่ 4 “เกจิอาจารย์” ฉากที่ 5 “อุรังคนิทาน” ฉากที่ 6 “เทศกาล” ฉากที่ 7 “บุญญาภิสังขาร” ฉากที่ 8 “โบราณสถาน” และ ฉากที่ 9 “คูหาสถาน” ด้านตราสินค้าเส้นทางการท่องเที่ยวตามรอยความเชื่อเรื่องพญานาค “เส้นทางนาคาวิถี” ประกอบด้วย องค์ประกอบที่ 1 รูปลักษณ์ของจุดหมายปลายทาง ได้แก่ (1) ชื่อตราสินค้า “The Naga route” (เส้นทางนาคาวิถี) (2) ตราสัญลักษณ์เป็นภาพนัยยะเพื่อสื่อถึงอัตลักษณ์จ ทั้ง 4 ด้าน คือ ธรรมชาติของมนุษย์ ธรรมของพญานาค ธรรมชาติของพื้นที่ และธรรมชาติของสังคม (3) คำขวัญ “นาคาวิถี: ค้นหาตัวตน” องค์ประกอบที่ 2 คุณประโยชน์จากคุณสมบัติของจุดหมายปลายทาง “การได้เรียนรู้ธรรมชาติ” องค์ประกอบที่ 3 คุณประโยชน์ทางอารมณ์“การส่งมอบความวางใจ”องค์ประกอบที่ 4 คุณค่าของจุดหมายปลายทาง “นักท่องเที่ยวจะได้คำตอบของความหมายในการเป็นมนุษย์คนหนึ่งผ่านเรื่องราวของพญานาค” องค์ประกอบที่ 5 แก่นแท้ของจุดหมายปลายทาง“ความวางใจในธรรมชาติ”

The purposes of this research were (1) to study the condition of tourist attractions connected to the Naga and the condition of the content communication about the Naga, (2) to establish the tourism route retracing the Naga beliefs “The Naga Routes”, and (3) to build the tourism route brand retracing the Naga beliefs “The Naga Routes”. This research was qualitative research using multi-method approach. The data was collected using data triangulation technique. The data was collected from the 3 following sources: (1) the documents; the sample group included 91 the documents related to the Naga, (2) the in-depth interview; the sample group consisted of 23 people who related to the content communication about the Naga along the Naga routes, and (3) the non-participant observation; the sample group consisted of 138 tourist attractions connected to the Naga along the Naga routes. The finding of this research revealed that there were 99 tourist attractions connected to the Naga that passed the quality assessment of tourist attractions which can present as the tourism routes using clustering tourist attractions into 9 following routes (Scenes): scene 1 “Arsirakangwan” (Blessing), scene 2 “Satsanakan” (B: Buddhist art), scene 3 Thorraneesanthan (L: Land scape), scene 4 Kejiarjarn (E: Expert monk), scene 5 “Uranganidana” (S: Story), scene 6 “Tetsakarn” (S: Seasonal), scene7 “Boonyaphisangkhan” (I: Identity of the Naga), scene 8 “Borannasathan” (N: National archaeological site), and scene 9 “Khuhasathan” (G: Grotto). There were 5 elements composed in the tourism route brand retracing the Naga beliefs “The Naga Routes” as follows: the first element consisted of (1) the brand name “The Naga Routes”, (2) the logo was a picture to present the 4 identities; nature of human, Dhamma of Nagas, nature of area, and nature of social, and (3) the slogan “Naga routes: Find yourself”, the second element was the benefits from the destination characteristics “learning the nature”, the third element was emotional benefits “Delivering the trust”, the fourth
element was the value of the destination “tourist will get the answer of the meaning of being a human through the Nagas’s story”, and the fifth element was the destination essence “The trust of nature”

ดุษฎีนิพนธ์ (นศ.ด. (นิเทศศาสตร์การตลาด)) -- มหาวิทยาลัยหอการค้าไทย, 2566.